THƠ THỤC UYÊN

Thơ Thục Uyên trước hết là tình cảm giao lưu khăng khít giữa Thục Uyên và vài người bạn thơ, gần như là những người tri âm và có tâm hồn đồng điệu với nữ sĩ, chia sẻ và thấu hiểu. Nhắc đến Thục Uyên phải kể đến hai nhân vật rất quan trọng và gần gũi với Uyên: nữ sĩ Châu Ly và nữ sĩ Thụy Sơn. Châu Ly viết Sương khói quê nhà, Sương chiều cố quận, Giọt khuya và sáu khúc Sông mê tặng Uyên và đồng thời Uyên cũng viết rất nhiều bài tặng Ly và Sơn như Từ đó em buồn, Ngày về, Cánh chim Việt. Mấy chị em tặng thơ qua về cho nhau rất ưng ý, như cổ văn có câu “Đắc nhất tri kỷ, khả dĩ bất hận” (Ở đời có được một tri kỷ thì không còn ân hận gì nữa). Tôi nghĩ nữ sĩ Thục Uyên thật may mắn và hạnh phúc khi tìm được tri kỷ của mình.

Thơ Thục Uyên có một sự nhất quán khá đặc biệt mà tôi tạm nhìn nhận từng mảng riêng theo hướng chủ quan:

Đầu tiên là bản ngã (1 - ONE) tức là nói về bản thân, cá thể riêng biệt, tách với thế giới bên ngoài (Giọt buồn, Em đi, Có những ngày, Nhận nghiệp, Đoản khúc em, Hạt bụi bơ vơ, Hồng trần);

Kế đó là xúc cảm minh triết uyên nguyên (2 - TWO) giữa vũ trụ quan và tâm tình của người nữ làm thơ theo mạch nguồn thời gian rất chặt chẽ (Hạnh ngộ, Sắc xuân, Tìm mãi mùa xuân, Nhánh hoa ngày cũ, Trên đỉnh mùa xuân, Nhánh sông buồn, Phượng yêu, Nắng hạ, Vạt nắng chiều, Tình thu, Dáng thu, Hoài thu, Buồn tàn thu, Mùa thu chết, Rồi cũng đến mùa đông, Lập đông, Chiều cuối năm, Tháng 12).

Phần tiếp theo là người con đi xa nhớ về quê nhà với những kỷ niệm ngút ngàn (Về thăm Quảng Ngãi, Cánh chim Việt, Nhớ Cao Nguyên, nhớ Huế, Gia Lành, Nhánh sông buồn). Từ nỗi nhớ đến những cuộc ra đi và trở về trong thực tế hay chỉ mơ ước tưởng tượng (Về lại bên đồi, Ngày về, Từ lúc em đi, Từ đó em buồn, Này em có nhớ, Tiền kiếp);

Nỗi nhớ quê hương (3 -THREE) đong đầy nhưng quê hương của một thời bom đạn khói lửa, quê hương của lầm than, quê hương của trở trăn, của dằng dặt nỗi buồn và đau khổ. Quê hương gần như tách bạch giữa những hình ảnh yêu thương, của khói bếp, dãi dầu người mẹ, đắng cay người bố với quê hương trong tủi nhục và những đọa đày, như thể một người không có nơi để trở về. (Loạt thơ Soi bóng cội nguồn, Sông quê 3, Ngày về, Những sợi buồn, Sắc xuân, Này em có nhớ, Biển nhớ); Thơ Uyên viết cho người thân và những thân phận đặc biệt (Mẹ, Ba, Yêu dấu tan theo, Lời mẹ ru, Sang sông, Vết lăn trầm)

Và phần cuối cùng lẽ ra tôi nghĩ đến đầu tiên nhưng lại để dành đề cập sau, đó là không gian ĐÊM (4- FOUR) trong thơ Uyên, phần này có đến mười tám bài, mà tôi tự gọi là mười tám bài thơ Đêm. (Tiếng muôn trùng, Trăng cuối năm, Hành hương qua mùa đông, Soi bóng cội nguồn – cõi về, Cơn mưa chiều, Nguyệt tàn, Tiễn biệt, Mùa trăng cũ, Kinh khổ, Dạ khúc, Lưu đày, Trăng lặn, Gởi về người, Phố núi, Tiếng mưa đêm, Phố cũ, Cõi đêm, Đêm chờ sáng).

LỜI THÌ THẦM CỦA ĐÊM

Ngay khi đọc lướt qua tập thơ của Uyên, tôi nghĩ ngay đến ĐÊM, BÓNG TỐI; nhưng bạn đừng nghĩ thơ Uyên quá buồn bã hay bi quan nhé, không phải theo hướng đó. Tôi nghĩ đến tôi, một người lữ thứ đi mãi đi mãi giữa cuộc đời này. Rằng tôi có mẹ hiền, gia đình và bạn bè, rằng tôi có cả quê hương để yêu thương và ngóng về nhưng trên tất cả, tôi cần phải sống những ngày của hiện tại, tôi có gia đình nhỏ, và tôi lao xao trên Facebook để giao lưu với thân hữu khi tranh thủ được.

Như bạn cũng biết đấy, bóng tối có thể đáng sợ nhưng trong bóng tối chúng ta có cơ hội tìm thấy ánh sáng của mình. Chúng ta ở trong bóng tối để tìm nguồn sáng. Những người bận rộn như tôi và Uyên, sau khi lo bổn phận của một thành viên trong gia đình, chúng tôi ngồi xuống, vào lúc giữa khuya, tận hưởng từng phút giây riêng, được là chính mình. Chúng ta thường học được rất nhiều trong đêm bởi nhịp sống quá nhanh của ngày và vòng tròn trách nhiệm cứ cuốn ta đi mãi. Và chỉ khi đêm xuống chúng ta mới thấy các vì sao lấp lánh, lắng nghe lời thì thầm của cỏ cây hoa lá, của côn trùng rỉ rả, tiếng va lanh canh của những giọt sương và hơi thở của chính mình.
…
(TU) Đêm thì thầm bóng tối/ Tiếng côn trùng bủa vây … Đêm cùng đêm hò hẹn/ Chờ giấc mơ thiên đường … Hành hương trên đồi cao/ Vi vu miền dã thảo/ Bên ngàn lau rì rào … Lũ chim đau niềm riêng/ Vỗ cánh buồn hoảng loạn ...Đêm thắp sáng những hàng nến trắng/ Lá cựa mình trăn trở lặng thinh ...Trái đất buồn tận tụy những vòng quay … Cánh chim buồn tha thiết níu trời cao … Đêm ngụp lặn nghe nghìn trùng tan vỡ ...Quỳnh lan buồn dằn dặt kiếp tàn phai … Tiếng muôn trùng xao động khúc li bôi … Chim non buồn ủ rủ cánh thôi bay … Sương buông phủ đêm dạt dào ký ức ...Mưa tí tách đêm nghe buồn vụn vỡ … Tiếng đàn ai ru buồn trong đêm vắng … Ngày tàn tạ bước dần vào bóng tối/ Chim chiều kêu xao xác tiếng tạ từ ….Tiếng sấm động chớp bể mưa nguồn … Có tiếng kêu chiêm chiếp thảng thốt … Lũ chim đen cuồn cuộn tụm vào nhau
……
Vâng, nghe buồn buồn và da diết làm sao nhưng cũng tinh tế làm sao, cái tinh tế đó chỉ có thể ươm mầm khi tâm ta tĩnh lặng, khi đêm về và khi ta được là ta. Có ai đó đã nói, người yêu tôi trao tôi một chiếc hộp đầy bóng tối. Tôi phải mất rất nhiều năm để hiểu rằng đây cũng là một món quà. Món quà này chúng ta không thể thấy, không mùi không vị nhưng nó nằm sau những ngôi sao, dưới những ngọn đồi và có khả năng lấp đầy những khoảng trống trong những giai đoạn khác nhau của cuộc đời. Đêm về, bạn vừa thắp lên một ngọn nến nhưng đồng thời bạn tạo ra một chiếc bóng in trên vách, lặng lẽ nhưng chất chứa suy tư. Chiếc bóng của bạn nhảy nhót theo vũ điệu của những vì sao và bản nhạc giao hưởng của côn trùng, cây hoa lá cỏ, của sự sinh sôi và của niềm hi vọng, của sự thanh lọc nghỉ dưỡng trong tâm hồn để chuẩn bị đón ánh bình minh, đón nhận ánh sáng của ngày đưa đường chỉ lối cho bạn. Chiếc bóng, dù ngày hay đêm thì vẫn luôn dõi từng di chuyển của bạn và bạn tự ý thức rằng, mình phải chọn nơi đến, nơi đi, bạn bước nhẹ nhàng trên đường đời thênh thang, tránh dẫm lên một bông hoa đang nở hay một đàn kiến băng qua đường. Bạn dành rất nhiều thời gian để trườn qua bóng tối một mình để khi ngày đến ánh sáng chào đón và bạn yêu từng tia nắng mặt trời, rồi bạn bắt đầu một ngày nhộn nhịp, với công việc và người thân, cứ như bóng tối chưa từng hiện diện. Thế giới này quá đau buồn và tối tăm nên từng ngày trôi qua nhịp nhàng, bạn biết quý và bạn tận hưởng.

Mỗi người chúng ta đều có một chút mặt trời và một chút mặt trăng, một chút đàn ông, một chút đàn bà và một chút hoa lá cũng như động vật. Chúng ta có một chút bóng tối và một chút ánh sáng bởi tất cả hợp lại làm nên một phần của hệ thống vũ trụ kết nối bao gồm cả đất và biển, gió và lửa, muối và bụi. Chúng ta có một vũ trụ bên trong và không ai là hoàn toàn đen hay trắng, đúng hay sai. Bạn bước ra từ bóng tối và chu trình tối sáng cứ lặp lại mãi để giữ cho bạn sự cân bằng. Thơ Uyên là một bản giao hưởng của vạn vật trong một bức tranh có hai màu tối sáng, Uyên nghe được những âm thanh chưa từng nghe, xem những màu sắc chưa từng thấy, cố gắng hiểu và lý giải những điều rất vô lý như quyền lực, bạo hành, chiến tranh và hũy diệt. Đặc biệt mặt trăng gần như là người bạn đồng hành trung thành của thi nhân, mặt trăng luôn dõi theo tâm tư và những khoảnh khắc tối sáng của một tâm hồn. Mặt trăng khi lưỡi liềm yếu ớt, khi tròn vành vạnh mạnh mẽ tràn đầy ánh sáng, cứ như chúng ta, không phải lúc nào cũng hoàn hảo.
…
(TU) Trăng lại về từ muôn kiếp/ Vàng cơn mơ tỏa dịu êm … Trăng lướt qua mái hiên … Trăng cứ trôi vẫn trôi thiết tha ….Trăng vỡ một màu đêm thổn thức ...Trăng hấp hối thiên đường nào mở khép/ Ôm lòng đêm trăng một bóng vỡ tan …..Đêm che khuất vầng trăng khuyết tật/ Nghe linh hồn thoát kiếp giấc mơ … Trăng hấp hối giấc mơ nào tan vỡ …. Đêm lắng sâu giật mình trăng sáng quá/ Tinh tú xa lấp lánh vết đìu hiu … Yêu dấu cũ vật vờ quên nhớ/ Đường trăng xưa soi sáng lối dịu êm … Trăng soi bóng dáng ai về nghiêng ngã/ Đêm tàn rơi tiếc nuối buổi xuân thì
…
Thơ Uyên là lời tự sự, là lời thủ thỉ thì thầm trong đêm, không chỉ của người thơ mà của vạn vật, một chiếc đèn lồng trong bóng tối hay một chiếc ô ngoài mưa bão, là đôi mắt của loài chim, dốc của một ngọn núi, hiểu được mặt trăng để yêu hơn những con sóng, hiểu được tâm tình của cây để đọc ký ức của lá. Thơ Uyên có khi như người đi bộ lặng lẽ trên đường vắng nhưng cũng có khi là nỗi cô đơn giữa phố đông người, là nụ cười tươi ấm áp của bạn bè, là kỷ niệm về một dòng sông hay những khoảnh khắc chẳng nằm trong một kế hoạch nào. Thơ Uyên là những mảnh đêm và những khoảng trống không thể lấp đầy cho dù bằng thức ăn ngon hay tất cả tia nắng mặt trời gom lại. Đọc thơ Uyên vào buổi tối để rồi khi thức dậy có một làn gió thổi qua, lạnh buốt đến nỗi chỉ mong đêm đến, để được trở thành một cô bé cậu bé mơ mộng ngồi ngoài sân khi mặt trời lặn, nhìn lên bầu trời đầy sao lốm đốm và lắng nghe tiếng ếch nhái trao tình, tiếng dế nỉ non. Bóng tối được thắp lên bằng vầng trăng, bằng ngọn nến để xoa dịu, để mài nhẵn những góc cạnh sắc nét khắc nghiệt của thế giới. Tôi thích bóng đêm bởi bầu trời lui về nghỉ ngơi nhường chỗ cho vũ trụ bao la mở rộng và những điều kỳ diệu. Uyên mượn bóng đêm để nguyện cầu, để nhớ về và để thanh lọc tâm hồn. Sau những nỗi buồn nhân thế và sau bóng đêm là ánh sáng, để bật ra những câu thơ rạng ngời và để hiểu vì sao thơ Uyên cũng như cuộc sống này lại buồn đến vậy, buồn nhưng cũng đầy ắp ánh sáng, sám hối và nguyện cầu để có thêm niềm tin và hi vọng:
….
(TU) Đêm từng đêm lời nguyện cầu vang vọng
Gửi ước mơ lên tới những vì sao
…
(TU) Có những ngày tôi không nhận ra tôi
Vết tàn phai thấp thoáng bên kia đồi
Chuông đêm vang dội hồn bừng thức
Sực tỉnh cơn mê biết luân hồi
…...

Võ Thị Như Mai