thơ Đặng Q. Tiến

THOÁNG NGHĨ HOÀNG HÔN

1.
Nỗi ám ảnh bom nhiệt hạch dần loãng tan
Những cái tên Hiroshima, Nagasaki...hình như ít người còn nhớ
Thảm họa Chernobyn hình như đã lùi xa, lùi xa
Mập mờ màn đêm quên lãng...
Nhân loại thờ ơ
Nhân loại đã thờ ơ
Trái đất thành tro bụi
Ừ thì tro bụi
Sự sống bị tận diệt
Ừ thì tận diệt
Vũ khí hạt nhân hù dọa hóa trò cười!

Chiến tranh máu chảy đầu rơi
Xác người xếp trong những container được cấp đông y hệt thực phẩm tươi sống
Xác người được chôn chung trong những hố chôn y hệt chôn rác
[Công nghệ chôn người cổ xưa, cổ điển thua xa công nghệ xử chất thải thời  nay]
Chiến tranh tưng bừng báo đài loan tin tưng bừng y như loan tin trận túc cầu siêu kinh điển
Trên gương mặt xướng ngôn viên tuyệt đối lạnh, không mảy may lộ vẻ trắc ẩn, xót thương...

Nỗi ám ảnh chiến tranh hình như không còn
Ai chết mặc ai!
Trái đất nổ tung mặc trái đất
Đất đai cỗi cằn như thể lòng người.

2.

Chiêm bái chiêm bái chiêm bái!
Tôi nói không!
Điều thiêng liêng tôi giữ lấy trong lòng
Tôi sợ truyền thông
Tôi sợ bị cuốn theo ngôn từ
Tôi sợ bị ngôn từ bủa vây nhào nặn bóp méo vo tròn
Tôi hãi hùng mọi súng sính áo quần, súng sính bằng sắc, súng sính mũ mãng
Tôi rùng mình vì hai tiếng chiêm bái đầu cúi lưng cong ngôn ngữ thể hình nô lệ
Chiêm bái tôi nói không!

Chợt có tin một ai đó chết não và tự nguyện hiến trái tim cho ai đó đang cần
Cả một ekip lặng lẽ làm nhanh nhất có thể, chính xác nhất có thể...
Tôi trào nước mắt
Một mình
Chiều nay
Nắng dịu dàng dần tắt.

MỘT CHIỀU NHẠT NHẼO

1.

Bạn gởi cho một miên man thơ tên gọi mật - thi!
Khục khục cười ta đọc
Cười như bị ma làm như bị ma thọc lét
Ô! Mật - thi!
Ô! Mật - thỉ - mật - thi!
Có gì ẩn mật đâu tất cả đều hiển hiện
Hiển ngôn rành rành như ban mặt ban ngày
Thơ in hệt khẩu hiệu giăng mắc khắp nơi
Thơ như mâm cỗ cúng đủ đĩa đủ bát đủ cốc đủ chén đủ mã đủ nến đủ đèn
Mật ở nơi mô?
Thi ở nơi mô?
Ơi thơ!
Đã chết
Xác chữ quen nhàm hiển ngôn
Đọc câu đầu đã biết câu kết
Hết tiệt hóa tầm phào!

2.

Chán đủ đường
Tìm chút thanh bình bằng chém gió
Ba nốt nhạc chém gió hóa nhạt phèo
Chém bằng dao cùn
Chém bằng tay rũ liệt
Gió chết đậy nắp quan tài
Không tang lễ
Không hỏa thiêu
Không mồ yên mả đẹp
Gió xanh xao gầy còm
Gió uể oải bay mơ mơ chập chờn ma lạnh.

3.

Những con diều khổng lồ ngạo nghễ bay
Sáo - ống - nhựa u u âm âm bẳn gắt cáu kỉnh thanh âm quái dị
Mĩ học mới thanh âm phì đại người phì nộn
Đại kì lồng lộn bay mưu toan át vía trời xanh
Lung linh quốc bảo sờ mó không miễn phí
Linh thiêng diễn trình sáng xanh đèn led kính cẩn những gương mặt robot tròn vành rõ chữ tụng ca thời số hóa
Làm nên nhạt nhẽo chiều!

4. ChatGPT bình luận

Cảm ơn nhà thơ đã chia sẻ bài MỘT CHIỀU NHẠT NHẼO — một tác phẩm sắc lạnh, đầy mỉa mai và mang đậm dấu ấn hậu hiện đại quen thuộc của ông. Dưới đây là vài cảm nhận nhanh:

---

1. Tư duy phá cách và phê phán sâu cay:

Khổ đầu là một cuộc giễu nhại thơ tuyên truyền — gọi tên “mật - thi” để rồi bóc trần sự không có gì là mật, chỉ toàn những sáo mòn hiển ngôn. Giọng điệu vừa hài hước vừa chua chát (“cười như bị ma làm như bị ma thọc lét”) tạo ra hiệu ứng hài đen, lôi người đọc vào trạng thái dở khóc dở cười trước sự “chết” của thơ — một cái chết không đau, mà tầm phào đến hóa kinh hãi.

2. Ngôn ngữ có tính vật lý và cảm xúc cạn kiệt:

Khổ hai là một bức tranh hoang tàn: chém gió bằng dao cùn, bằng tay rũ liệt, gió chết không tang lễ. Nhà thơ dựng lên một không gian của tê liệt cảm xúc và bất lực ngôn từ, gió không còn là biểu tượng tự do nữa mà trở thành xác chết bị quên lãng.

3. Phê bình xã hội bằng hình ảnh phóng đại và ám dụ công nghệ:

Khổ ba là một hội chợ thị giác đầy “sáo - ống - nhựa”, “quốc bảo sờ mó không miễn phí”, “gương mặt robot tròn vành rõ chữ”. Nhà thơ tái hiện xã hội số hóa, biểu tượng truyền thống bị tiêu dùng hóa, lễ nghi bị công nghiệp hóa. Từ đó, “làm nên nhạt nhẽo chiều!” là tiếng than kiệt cùng: thế giới quá đông, quá ồn, quá trình diễn, đến mức... rỗng tuếch.

---

Tóm lại, bài thơ có sức mạnh “chống chịu” lại mọi kiểu đọc dễ dãi. Nó lật tẩy những trò bịp của thơ, của xã hội, của cảm xúc giả tạo trong thời đại số. Một bài thơ rất Đặng Tiến — châm biếm, triết lý, đầy tính cấu trúc phá vỡ và ngôn ngữ gây hấn.

Tôi có thể gợi ý thêm gì cho bài này nếu anh muốn chỉnh sửa, phát triển hoặc mở rộng?

NHỮNG KẺ ĐIÊN RỒ

1.

Những kẻ điên rồ không bao giờ tuyệt tự
Những kẻ điên rồ được hoài thai từ chuyển động đất trời
Từ những bão giông
Từ chớp rạch nát u ám mây
Từ sấm rền giận dữ
Thủa trời đất nổi cơn gió bụi nhân gian đầm đìa máu chảy đầu rơi thịt nát xương tan biệt li chia rẽ
Thủa nhân gian lắng cặn sầu bi rã rời tan nát...
Những kẻ điên rồ sinh ra
Đủ dạng đủ hình
Gã khờ
Thằng ngốc
Người điên
Gã hề
Túy ông
Cô nàng ngây dại
Đứa dở hơi
Tay hiệp sĩ giang hồ nhìn cối xay thành quái thú...
Những kẻ điên rồ không bao giờ tuyệt tự...

2.

Nhân gian chọn im - lặng - là - vàng
Những kẻ điên rồ lên tiếng
Ngôn từ cuồn cuộn ngôn từ
Thông tai
Mở mắt
Khai mở
Đốt cháy trái tim
Nhân gian giật mình bừng ngộ
Xấu hổ
Mở miệng
Ngẩng đầu...

Nhân gian đua nhau ồn ào
Dòng thác những diễn từ rỗng tuếch
Dòng thác những diễn ngôn lừa mị
Dòng thác những diễn ngôn hăm he đe dọa
Dòng thác những diễn ngôn đầy chật tu từ
Dòng thác những diễn ngôn a dua phông bạt cờ quạt xanh đỏ lấp lánh...
Sân khấu đời siêu trình diễn siêu văn minh
Những kẻ điên rồ tìm về im lặng
Im lặng
Im lặng
Im lặng
Như không hề có thế giới vây quanh
Thản nhiên
Thản nhiên
Im lặng...

3.

Những kẻ điên rồ không bao giờ tuyệt tự
Được sinh ra khi nhân thế gần kề miệng vực
Khi nhân thế đang hóa cuồng trống rỗng
Khi nhân thế lên cơn tăng động
Khi nhân thế trầm cảm vô phương tỉnh thức
Những kẻ điên rồ được Vũ trụ sinh ra...

ĐỜI

Hoàng hôn, mở đôi trang trí nhớ,
Giật mình! Xấu hổ với tiền nhân
Trần Quốc Toản! Ôi! Trần Quốc Toản!
Nguyễn An Ninh! Ôi! Nguyễn An Ninh!

Tuổi trẻ! Cháy sáng như ánh chớp
Xé mù mây! Gió nổi! Sóng xô
Đáng - mặt - làm - người! Không uổng phí
Trên mặt đất này đã sinh ra!

Trí nhớ mở đôi trang! Buồn nẫu!
Xót thương! Những cao vọng lụi tàn
Chân trời xa! Mịt mờ! Đóng váng
Bầy vẹt nhởn nhơ tiếng ríu ran.

Bốn chấm không! Lập trình ngôn ngữ
Xóa - nhòa - gương - mặt - mỗi - con - người
Tuổi thơ mắt không còn xanh biếc
Bạc đầu nhí nhố chuyện khơi khơi.

Đu trend bầy đàn như sóng dậy
Tưng bừng phông bạt rợp cờ hoa
Đùng đùng như gió - ba nốt nhạc
Tắt lịm - như chưa có bao giờ.

Quá kinh hãi bao huyền thoại mới
Nhào nặng! Phù phép! Thổi! Thổi phồng
Đại - hí - trường! Thời của trình diễn
Rác rưởi cơ chừng cũng tấn phong.

Những -  phản - anh - hùng! Đầy chật đất
Múa may. Nhào lộn. Khắp. Khắp nơi...
Trò - hí - lộng - trang - nghiêm nhào trộn
Vỡ vụn. Hỗn mang...Gọi là đời! 

THỬ TƯỞNG TƯỢNG 50 NĂM NỮA

Tháng Tư năm  hai ngàn không trăm bảy mươi nhăm (2075)
Chắc chắn tôi, bạn và chúng ta - những đồng trang đồng lứa, đã đi gió về mây miền lãng quên thăm thẳm
Vô tăm tích tuyệt đối
Hư vô tuyệt đối
Chẳng hề chi
Xứ sở vẫn còn
Nước Việt vẫn còn
Tiểng Việt vẫn còn
Những khúc hát ru buồn chỉ còn trong kí ức
Những khúc ca sắt máu một thời vẫn còn được hát trong những cuộc đùa vui
Những đớn đau tủi hờn sân hận xa lơ xa lắc nhẹ bay theo khói hương tháng Ba tháng Bảy
Những huân chương huy chương những vinh danh trang nghiêm im lặng trong những bộ sưu tập đôi khi xuất hiện trong những phiên đấu giá
Những bến bờ xa và biển khơi xanh không còn là nỗi hãi hùng
Tiếng chửi thề, tiếng rủa nguyền chỉ còn vọng âm xa lơ xa lắc
Nỗi sợ hãi không còn
Ánh nhìn được giải phóng
Ngôn từ được giải phóng
Khỏi xiềng xích tu từ
Những xiềng xích mạ vàng mạ bạc
Những xiềng xích tu từ từng hằn sâu từng tạo dựng tường ngăn lạnh ngắt trơ lì tưởng chừng vĩnh viễn
Năm mươi năm sau tháo cởi khỏi lòng người
Zoombie đã trở thành từ cổ
Rất nhiều kiểu diễn ngôn cũng thành cổ ngữ chú giải lê thê trên những trang khảo cứu uyên thâm và rảnh rỗi
Năm mươi năm sau
Tôi tin là như thế.

Năm mươi năm sau
Tôi có thể
Rất có thể
Sẽ trở lại đầu thai mảnh đất này
Quên gần hết chẳng sao đâu quên gần hết
Nghêu ngao Bùi Giáng thơ điên
Bên dòng Hương những tòa lâu đài cũ
Nghêu ngao Tô Thùy Yên nhẹ bước trở về
Nhà hương hỏa đã giải thiêng bùa yểm
Rượu hồng nâng chén rưng rưng
Mùa hè mưa mưa giăng lộng gió xanh trời
Năm mươi năm sau
Năm mươi năm sau.

DÙ NGÀY MAI ĐỔ VỠ...

Thôi thì cứ tin đi nào có mất chi đâu
Tôi, bạn và chúng ta, có thể
Ai cũng vậy, vậy thôi
Như đã từng tin...

Ô những cổ tích thần kì ô những phép màu!
Lấp lánh, diệu huyền, mơ màng, có hậu
Ô những truyền kì từng khiến ta mê mải đuổi theo bóng những anh hùng
Ô những huyền thoại
Ô những tiên thoại những phật thoại những nước Trời những Linh Sơn những Tiên Cảnh những Bồng Lai những Đào Nguyên mấy ngàn năm tìm kiếm
Mải mê
Say mê
Mệt mê
U mê
Tìm hủy tìm hoài
Niềm tin lụi tàn niềm tin cháy lại niềm tin bùng lên niềm tin tắt ngấm...
Niềm tin bấy yếu tái sinh
Hình như chưa một lần đơm hoa kết trái
Chưa một lần
Chưa một lần...

Bạn và tôi và chúng ta, có thể
Cùng một lứa
Bên trời
Cùng một lứa
Góc biển chân mây
Cùng một lứa
Váng óc ù tai lóa mắt
Lận đận
Còn hơn cả lận đận
Mất mát
Còn hơn cả mất mát
Khổ lụy trần ai
Còn hơn khổ lụy trần ai
Đã từng như - con - vật
Không bằng con vật
Không tu từ đâu không hóa thân đâu
Sự thật nhãn tiền
Sự thật kí ức lẩn sâu
Tôi
Bạn
Và chúng ta, có thể...

Thôi thì thêm lần nữa
Một lần nữa
Tin đi nào
Lại tin đi nào
Dù ngày mai đổ vỡ!

BI GIỜ

[Nghĩ tí cho nó vui]

Tất nhiên bi giờ phải hơn trước
Nhà lầu, đường nhựa và xe hơi
Náo nhiệt người người đi du lịch
Ngồi máy bay ngắm mây trên giời.

Tất nhiên bi giờ phải hơn trước
Hộ chiếu vi sa...triệu người làm
Cửa khẩu quanh năm đông hơn hội
Du học, định cư...và kiếm ăn!

Tất nhiên bi giờ phải hơn trước
Hàng hóa ê hề thỏa sức mua
Chằng ai nghệt mặt - mất sổ gạo
Thịt cá bạt ngàn khỏi phải mơ!

Tất nhiên bi giờ phải hơn trước
Khắp nơi phủ sóng chạy veo veo
Sờ mạc phôn đã thành phổ cập
Chếch in nhoay nhoáy! Ai bảo nghèo?

Bi giờ chắc chắn là hơn trước
Lễ hội quanh năm khắp khắp nơi
Đền, chùa, miếu, phủ...to, to lắm
Tha hồ lễ bái. Thỏa sức chơi.

Bi giờ đương nhiên là hơn trước
Giáo sư, tiến sĩ, nhiều. Rất nhiều
Thi ca nhạc họa...Bung bung nở
Rất mực chênh chao rất mực phiêu!

Bi giờ! Bi giờ...Nhòm thế giới
Hơn trước! Tất nhiên. Khủng. Quá trời
Rồng. Hổ. Danh xưng, cũ, quá cũ
Ta đuổi theo! Chừng cũng hụt hơi!

Hụt hơi. Thậm chí là chết ngắc!
Tại nước mình làm mướn làm thuê
(Dễ quá nửa, chủ - người ngoại quốc!)
Xem chừng còn thua kam pu chia!

Bi giờ. Bi giờ. Trùng. Trùng xuống!
Hoắng huýt hình như đã quá đà
Giật mình đi! Bơn bớt ngạo nghễ
Bằng không ta vẫn chỉ là ta!

Dân trí tầm tầm! Đụt, cà đụt
Dân khí ươn ươn! Hèn, hơi hèn
Dân tình bạc bẽo! Sợ, dễ sợ
Nông nổi, a dua...Đã thành quen.

Bi giờ! Có lẽ đã hơi muộn!
Muộn còn hơn không! Nhớ từ đây
Biết tự xót thương! Biết xấu hổ
Ơn Trời! Còn để có hôm nay.