Đoạn Trường khúc

 

Vũ gốc người Vãng Phố, theo cha đọc sách ở tuổi còn ham đánh đáo, chưa lên bảy đã làu thông quốc sử, lại lấy sách Tang thương ngẫu lục mà luận chuyện đời, làm ai nấy đều lạ. Lớn lên đổi tánh bê tha, cứ tính chuyện rong chơi, rồi lân la kết bạn với bọn văn nhân phóng đãng, chẳng coi gì là trọng, cứ đem thơ ca đi ghẹo cợt ái tình. Ý tứ lông bông, chẳng để tâm vào đâu cho chắc. Gặp kỳ loạn lạc, phải tới ẩn thân ở Tây Trấn, lấy nghề dạy học làm kế sinh nhai .

Xảy tới năm Cộng Hòa thứ hai mươi mốt, giặc Hồng Kỳ thừa cơ triều chính lỏng lẻo, nhân tình suy thoái, chẳng những không giữ lời ước giải binh mà còn tung quân đánh tràn rồi bắt chước thói bạo Tần mà trị nước. Chính sự hà khắc đến nỗi cọp beo cũng thua xa. Nhất là chủ trương đốt sách chôn học trò, đày người vào cõi vô minh như giọt nước làm tràn miệng chén. Người ta chẳng thà chịu đói không ai chịu ngu. Vũ phải nuốt lệ lạy bỏ cha mẹ già theo người lánh nạn lên tận xứ Thiên Đỉnh. Ở đó trời đất mênh mông, âm hàn lạnh lẽo. Lại thêm nỗi nhớ nhà nhớ nước, Vũ buồn đến bỏ phế bút mực. Lòng như có chỗ giận hờn, bọn cẩu trệ đâu cần chữ nghĩa cũng làm nên chuyện lớn, thì còn sá chi cái mớ văn chương phù phiếm đó.

Ngày lặn lội kiếm ăn, đêm về gối đầu lên nỗi nhớ mà ngủ. Có bận chiêm bao mơ về chốn cũ, còn thấy cay mắt hoài vì tàn lửa phần thư. Bởi vậy mà mặc cho sóng đời rậm rật, trong lòng cứ ui ui như ngày không nắng, chẳng dấy lên được một chút âm thưa. Kể ra cũng đáng buồn.

Đầu thiên niên kỷ thứ hai, nghe tin có hội vui ở Cam Thành, gần chỗ mặt trời lặn. Nhân tiết trời ấm áp, nghe lời xúi biểu, Vũ cũng khăn gói rong chơi. Xứ nóng cái gì cũng lạ. Nước non cây cỏ người vật đều toát ra một vẻ nồng nàn. Cảnh trí hữu tình càng xui lòng hớn hở. Thiên hạ áo quần lộng lẫy ai nấy như cầm trái tim mình trên tay mà chào hỏi. Tiếng cười phung phá chẳng chút e dè. Bãi trống mênh mông mà làm như nhỏ lại. Người ta ở đâu đổ xô đến như nước chảy. Chỗ giải trí đông đến chen chân không lọt. Nam thanh nữ tú đua nhau vui đùa thỏa thích. Hàng quán che rạp bán đủ thứ vật thực, từ thức ăn đến đồ kỷ niệm, không thiếu món gì. Từ quần áo tây tà đến lụa là gấm vóc, tranh sơn mài nhập cảng, đen đen đỏ đỏ vẽ hình chim phượng to bự giống con gà mái dầu, tranh xa cừ cẩn hình vinh qui bái tổ chất la liệt chắc là bán chạy lắm vì làm như cứ treo lên là danh dự đến cả tổ tông. Lại thêm mấy hàng bán du lịch về thăm xứ Địa Ngục đông nghẹt, khách phải sắp hàng theo kiểu rồng rắn ra tới tận vòng rào. Kế bên, hảng bán bảo hiểm nhân thọ loa quảng cáo kêu réo rùm beng, người ta tranh nhau trả trước tiền an táng mình. Mua bán cò kè bớt một thêm hai, đắt hàng không thua chợ tết. Vũ cũng vui lây qua lại sờ ngắm thỏa thích. Đến khu đồ cũ, Vũ thấy một sạp nhỏ bày bán vật dụng lỗi thời như sách Việt sử ám bụi gáy bìa sút sổ, bản đồ địa dư có dạng một thân người gầy guộc, ngồi còng lưng bó gối mà giấy mực gì cũng loang lổ nhếch nhác như đã trãi qua bao nhiêu lần mưa nắng. Mấy lá cờ vàng gạch thêm ba lằn đỏ rách te tua, vải màu lợt lạt mà lại dính mấy dấu gì đen đen như vết máu đọng khô... Người ta qua lại đông như nêm mà không ai ghé mắt. Chủ nhân là một ông già cao nhòng mà gầy như que củi ngồi buồn hiu trong góc. Thấy lạ Vũ đứng lại ngó xem. Lòng bỗng chập chùng như có núi sông chuyển động. Đồ cũ quá không bắt mắt được ai, chiến y lủng lổ chổ, nón sắt hai lớp móp méo, giây ba chạc sút chỉ rối lòng thòng nằm trơ không ai chiếu cố. Mà lạ thay, chốc chốc lão bán hàng lại đứng lên cầm khăn lau lên lau xuống mấy cái nón sắt bể, giũ bụi tới lui mấy bộ quần áo rách làm như thân thương gì lắm. Vũ thấy tội nghiệp định mua giúp. Lục lọi trong đống thập vật, Vũ tìm được sợi giây đeo cổ đính hột sắt tròn có tấm thẻ bài lủng một lỗ nhỏ như đầu mút đũa. Đeo thử thấy dây dài vừa vặn Vũ đòi đổi miếng nguyên. Tìm mãi không có đành trả tiền mà đi. Miếng thẻ bài đeo tòn ten trước ngực, lúc la lúc lắc theo nhịp chân thả lang. Có lúc gặp tia nắng quái ửng lên màu thép lạnh. Vũ trong bụng vốn không chủ đích cứ len lách dài theo mấy lối cỏ. Cỏ mịn như nhung, điểm chút nhụy vàng xinh xắn không thua gì mấy cặp bông tai sính lễ. Nắng ấm như hơi thở người tình cũ cứ thôi thúc nhớ bên vai. Càng lúc lòng càng mỏng ra thấm nhuần lộc đời non trẻ. Rồi có lúc sao thấy nằng nặng trước ngực mà lại cảm như có một cái gì động tịnh chờn vờn đâu đây. Một cái gì đó mong manh quá như có như không. Một cái gì như cũ như mới, như xưa như nay, lẫn lộn chập chùng, lung linh như ở giữa ranh giới của thiên thu và hiện tại. Xảy đâu một trận gió lạ thổi ngang, hương trời hơi đất bỗng lao chao xây xẩm làm mấy vạt áo dài xanh đỏ tím vàng đồng loạt bay lên chấp chới như ổ bướm động tình. Rồi bỗng nhiên tất cả vụt mất, cỏ cây, hoa lá, người ta biến đi đâu hết. Vạn vật xoay trở nhanh hơn dao cắt. Vũ thấy mình đang thơ thẩn giữa một chỗ rất lạ mà như quen. Bãi cỏ xanh vén khéo lúc nãy biến đâu mất mà thay vào đó là một đồng cỏ dại rối mù. Đủ loại đủ giống. Cỏ mực mọc từng bụi thấp lè tè mà lại cứng như rễ tre chen chúc mấy bụi cỏ tranh ẻo lả. Xa xa điểm thêm vài bụi cỏ lau lất phất những chòm tóc trắng. Gần hơn lẫn lút mấy bụi hoa mắc cỡ thập thò e thẹn. Gió bỗng trở mình thổi lắt lay. Vũ ngần ngại lần theo một lối mòn chạy ngoằn ngoèo song song với con lạch nước đục lờ. Mấy tàu dừa nước nghiêng nghiêng dịu quặt, run lẩy bẩy kêu lao xao theo tiếng sóng gợn từng hồi. Chiều vắng ngắt, không cả bóng chim. Vũ thấy rờn rợn như lạc vào âm cảnh. Chàng ngại ngùng muốn dừng bước nhưng rồi lòng hiếu kỳ thúc đẩy, cứ tiếp tục đi tới. Đàng xa Vũ đã thấy lãng đãng mấy lọn khói xám bay loanh quanh sau hàng cau thẳng tắp sát tận chân trời. Cảnh vật giống in một bức tranh nhà quê đã có lần thích lắm. Vũ ngạc nhiên ngớ ngẩn, lòng cứ bồi hồi từng chập. Lâu rồi, trời đất đó xa mù đến mấy lần thiên lý. Vậy mà bây giờ bỗng chốc hiện ra gần trong gang tấc. Vũ vói tay ngắt một cọng cỏ mực, vò cho dập ra rồi đưa lên mũi hít lấy hít để cái mùi hương cố thổ. Ôi cái mùi nhựa cỏ quen thuộc làm Vũ ngây ngất muốn say. Tự nhiên Vũ thèm được nằm dài ra đó cho mình mẩy tắm đẫm hết hương hoa đồng cỏ nội, rồi đảo mắt nhìn quanh thăm hỏi đến từng ngọn cỏ cọng cây. Còn đang ngần ngừ bỗng nghe đâu từ bìa vườn có tiếng sáo chiều văng vẳng lại. Lúc đầu còn nhẹ, thoang thoáng. Rồi lớn dần mà lại cứ đứt khúc chen lẫn tiếng gì như tiếng nấc làm như người chơi sáo cứ vừa thổi vừa sụt sùi. Vũ lắng nghe, tự nhiên nước mắt chảy ra lúc nào không biết. Người thấy bần thần như vừa hay một tin gì buồn lắm. Nhắm hướng tiếng sáo mà đi độ chừng dập bả trầu đã thấy thấp thoáng vài ba mái nhà lá lụp sụp, cái ngả cái nghiêng xem ra chừng chỉ tạm bợ. Cảnh vật ở đây có vẻ quang đãng hơn nhưng vẫn cùng một vẻ tiêu sơ. Căn nhà ngay đầu ngõ chỉ là một mái lá sơ sài dựng trên bốn cột tre khẳng khiu, ở giữa kê một cái bàn gỗ tạp và vài ba cái ghế bỏ lỏng chỏng. Ngay phía sau là giàn bếp với hai miệng lò nhả khói riu riu. Góc trái có một chiếc chõng tre hẹp té. Người thổi sáo ngồi xếp bằng trên đó. Chiều chạng vạng làm tối sẫm mặt mày. Tiếng sáo vẫn là là bay, sầu thảm. Xóm vắng tanh, lâu lâu có vài bóng người qua lại, bộ dáng âm thầm. Chiều như đứng sựng. Sợ làm kinh động người thổi sáo, Vũ dừng lại đứng nép bên bụi trúc vàng, tim trì nặng. Người thổi sáo chẳng màng khách lạ, cứ để hồn quặn theo từng khúc u trầm. Vũ đứng đó mà lòng vật vã không yên. Tâm cảnh thay đổi liền liền. Tiếng sáo như tiếng ma quái rủ rê kéo hồn Vũ qua không biết bao nhiêu sông nước đồi núi phố phường làng xóm. Mà chỗ nào làm như Vũ cũng quen thuộc lắm. Có khi tiếng sáo vụt lên cao làm chàng thấy mình đang ở giữa cao nguyên, đất đỏ tươi như máu ngày Buôn Mê thành thất thủ. Có lúc tiếng sáo chùi sâu xuống rồi qượn lên cuồn cuộn như tiếng kêu bi phẩn của chín con rồng bị vuột móng xiềng chân. Tức tốc Vũ thấy mình đang ngụp lặn bè gỗ giữa rừng trầm thủy lúc bị lưu đày ở tận xứ U minh. Có khi tiếng sáo giận dữ tức bực như đang bị vây khổn giữa tử địa Bình Long rồi lại nghe ra náo nức rậm rật như tiếng cờ giỡn gió trên cổ thành Quảng Trị. Âm thanh rộn rạo níu kéo xô đẩy làm hồn Vũ rách bươm. Rồi y như điệu kèn đưa xác, tiếng sáo buông ra dài lê thê như muốn dứt mà âm vang như còn tức tưởi chưa thôi. Vũ sực tỉnh thấy mình một tay níu nhánh trúc, một tay dụi mắt, mình mẩy thì rã rời như thể đã trân mình bất động quá lâu. Còn đang lớ ngớ định thần thì đã nghe sang sảng tiếng mời chào. Giọng người thanh thản mà không kém phần quyết đoán :

- Xin mời vào cho biế́t mặt

Vũ giựt mình sửa áo chưa kịp bước tới đã thấy một bóng người cao, gầy đứng trịch bên liếp cửa như thể nhường lối. Vũ vòng tay vừa cúi đầu vừa nói :

- Xin thứ lỗi tội đường đột phá rầy.

Chủ đưa khách vào nhà rồi phân ngôi thứ ngồi đàm đạo. Chừng đó Vũ mới thấy mặt người đàn ông đã có tuổi. Khuôn mặt dài mà quắc thước, mấy vết nhăn chạy ngang dọc như đường dao chém phạm, đôi mắt sâu hoắm như hai miệng giếng khô, ngay gò má trái một vết sẹo sâu và dài chạy tới chót càm lún phún bộ râu quai nón nối liền với chòm tóc bạc rối bung như bờm sư tử. Toàn người toát ra một vẻ gì vừa nhu thuần vừa dữ dội. Bộ  quần áo không biết may bằng thứ vải gì mà ra vẻ dầy lắm, lâu ngày không còn rõ màu chỉ thấy ưng ửng xanh như đã có lúc là màu lá rừng. Cây sáo trúc mắc trên cột tre còn đong đưa lủng lẳng. Không khí tĩnh mịch đến nghe cả tiếng lá tre sột sạt. Người đàn ông lẳng lặng nhìn Vũ đăm đăm. Vũ thấy bứt rứt như hồi nhỏ bị cha khảo bài mà biết mình không thuộc. Còn đang lựa lời thì chủ đã lên tiếng :

- Cảnh nhà đơn chiếc có độc mụn gái còn bận chợ xa không người hầu trà nóng. Có chút nước mưa xin mời khách đỡ khát.

Vũ đưa tay cầm chén nước thấy trong vắt không thua gì giọt lệ mới tươm. Nhắp vừa chạm đầu lưỡi đã tê tê như cắn tuyết. Vũ buột miệng khà một tiếng sảng khoái, đặt chén xuống bàn rồi từ tốn hỏi :

- Dám thưa tôn ông đây là đâu mà cảnh trí vừa lạ vừa quen...

Chủ bỗng ra chiều thờ thẩn, giọng nói trầm tựa tiếng thở dài :

- Đất này đã mất tên từ sau cơn đại họa. Đất đai còn nguyên nhưng hồn đất đã tiêu vong.

Vũ thấy lạ chưa kịp hỏi thêm thì chủ đã khoát tay ngăn lại, chừng không muốn nhắc thêm cố sự rồi chỉ tay ra ngoài quãng đồng mông quạnh mà rằng :

- Huynh đài không thấy sao, quen lắm mà ?

Vừa lúc có mấy con cò trắng bay qua kêu quang quác. Tiếng cò lẻ loi như nốt nhạc lạc điệu làm buổi chiều như dang rộng tới vô chừng. Vũ bỗng dưng thấy lại cánh đồng trước nhà nội tổ, thuở lên mười, còn xắn quần lội dọc theo mương ruộng vớt cá lia thia. Cũng hàng trâm bầu xanh mướt, cũng mấy bờ đê ngoằn ngoèo chạy loanh quanh huốt khỏi cái đầm trâu dậm. Cũng đụn rơm cao tới chóng mặt và cũng mấy lọn sương chiều bay rà rà sát gốc rạ. Lạ một điều là cảnh cũ thì y nguyên mà người xưa thì không một bóng. Cảnh vì vậy lặng lờ thiếu sinh khí giống như cảnh giả trên sân khấu về khuya. Chủ nhân buông thõng tay xuống nói như trách móc :

- Người ta kẻ chết kẻ bỏ đi, kẻ tù tội còn ai đâu mà ngóng...

Vừa lúc có bóng ai thoáng ngoài ngõ. Dáng con gái thanh tân đi như lướt. Còn đang thắc mắc đã nghe tiếng chào hỏi nhẹ như gió khẽ bên tai. Trong bóng tối chập choạng, mặt người gái đẹp huyền ảo như giai nhân lộn về từ tiền kiếp. Chiếc áo ngắn tay, cổ bà lai hở nút để lộ làn da ngực trắng ngần phập phồng theo nhịp thở nhẹ như không. Quần lãnh đen mướt giấu cặp chân thuôn dài mà lại ôm sát bờ mông tròn lẳn hơ hớ một vẻ gợi tình nôn nả. Vũ thấy lòng lao xao như mới vừa tuổi đôi mươi. Giọng chủ nhân dòn dã nhắc con sửa soạn món nhậu đãi khách. Vũ còn đang băn khoăn thì người con gái đã bưng đặt giữa bàn chiếc đèn dầu phộng. Ngọn lửa thắp sáng hai con mắt long lanh mà tia nhìn thăm thẳm xúi lòng khách lạ sao cứ thấy dạ xốn xang. Đêm xuống đen ngoài trời. Gió rầm rộ tưởng bầy ngựa không cương chạy lồng ngoài đồng trống, kéo luồn qua mấy bụi tre già nghe dữ như tiếng quân đi. Cô gái qua lại thoăn thoắt, chân tay gọn gàng chẳng mấy chốc đã dọn ra dĩa lòng gà xào với bún tàu, điểm thêm mấy cọng rau thơm ngát. Lại bày thêm bình rượu đế sủi tăm trắng bóc và hai cái chung nhỏ. Chủ so đũa rồi rót rượu mời khách :

- Chút tiệc mọn xin huynh đài thiệt lòng

Chẳng thể chối từ, Vũ cung kính nâng chung. Hơi rượu cay bốc trắng tròng mắt. Miếng mồi vừa miệng còn hơn tiệc cao lâu. Chủ uống rượu như rồng hút nước, nói cười hào sảng, làm khách hứng chí mấy chốc đã thân như tri kỷ. Đêm càng sâu càng lạnh. Cô gái lẩn quẩn bên giàn bếp, canh chừng ra vô tiếp rượu, thỉnh thoảng liếc nhìn Vũ kín đáo, đuôi con mắt sắc lẻm như đường phượng bay. Sau mấy tuần rượu, ngà say, chủ đổi cách xưng hô :

- Trông lão đệ thần sắc cứ như lan huệ sầu đời. Dám hỏi có gì uẩn khúc ?

Hơi rượu mở toang cửa lòng khóa chặt, Vũ hả dạ dốc hết lời kể chuyện nước non. Cả hai một già một trẻ cùng gặp người tâm đắc, hàn huyên dòn như bắp rang. Gần sáng, rượu cạn, đèn lụn tim, chủ nhân bỗng vói tay lấy thanh sáo trúc đen tuyền, đưa lên trước mắt ngắm nghía rồi nói :

- Vừa rồi ta thổi khúc Đoạn Trường lệ thường chỉ mình ta nghe. Nay chắc hữu duyên nên lọt tai lão đệ. Ngồi xa thấy nước mắt biết lòng nhau nên mời vào cho giáp mặt. Chỗ đồng tâm không để lỡ cuộc tao phùng. Tiện đây, ta có chút tình gởi gắm không biết lòng lão đệ có khứng cho chăng ?

Giọng nói trầm nặng dội vào lòng Vũ từng tiếng chắc nịch làm rung tới mấy sớ gân tim. Vũ rúng động vòng tay thưa :

- Xin lão huynh chỉ dạy

Trán chủ nhân nhíu chằng mấy luống nhăn thành đường cày sâu hút. Đêm loảng ra tới vô cùng, sao thưa im thấp thỏm :

- Ta áo trận giày sô đánh giặc suốt một thời trai trẻ. Nón đi rừng đội miết đến tóc húi cua không ngóc kịp quá ba phân. Suốt năm theo chủ tướng hành quân, quét sạch mạn nam rồi xô rung vạt bắc. Khi thì nhảy diều hâu vồ giặc giữa lòng địch, khi thì cởi trần cận chiến với đặc công, có lúc xuyên rừng chọc thủng Hạ Lào, lại có lúc đội pháo giải vây An Lộc, thương tích lắm lần mà chưa lần nào khuất nhục. Chủ tướng ta binh cơ thao lược lại nhân từ thương quân như con đẻ, đánh trận bao giờ cũng lấy sinh mạng lính làm đầu. Bởi vậy mà trên dưới một lòng. Quân đến đâu, giặc khiếp vía chui xuống hang như chuột. Chủ tướng ta trấn nhậm cả một dãy biên cương vững còn hơn bàn thạch. Phần ta vợ bạo bệnh chết sớm, ở vậy nuôi con quyết lòng phò chủ. Vậy mà đầu xuân năm Ất Mão, triều đình nhu nhược, lầm kế dụ hàng ra lịnh giải giáp. Chủ tướng ta không chịu nhục, bỏ thành cho giặc rồi tự sát. Ta một mình cõng xác, ẵm con đột phá vòng vây chạy đến Cấm Sơn định tìm đường qua Cam Bố Địa tính chuyện báo phục. Rủi thay bị lọt ổ phục binh, ta đành vùi thây chủ tướng ở bìa rừng mà tháo chạy... Ta ôm con lưu lạc, hai mươi mấy năm tóc bạc tuổi mòn mà chuyện lớn càng lúc càng hư, xác mỗi ngày một héo... chắc rồi cũng bỏ thây nơi đất khách. Nghĩ tới nợ nước, ơn chủ mà lòng cứ thắc thẻo. Khúc đoạn trường thổi suốt mười năm không kẻ tri âm. Người đời qua lại như bịt tai làm điếc. Ta đã định bẻ sáo vùi nông lại sợ tuyệt bản. Còn chần chờ thì thời may đưa lão đệ tới cùng ta, hẵn là hận lòng còn có cơ nối tiếp.

Nói rồi hai tay cầm thanh sáo đưa ngang. Vũ bối rối còn đang ngần ngừ thì chủ nhân đã nói tiếp :

- Sáo đã cùng ta lắm phen chìm nổi. Năm năm sau ngày chạy chết, ta lén về rừng cũ tìm mộ của chủ tướng thắp lại nén hương thì thấy nấm đất vùi nông đã lạn mất mà lại mọc lên một bụi trúc đen tuyền. Nghĩ là hồn vị quốc linh thiêng nên tiện về khoét sáo. Từ đó không rời một phút. Nay sức kiệt muốn gởi lại lão đệ làm tin.

Chủ nhân vừa nói vừa gục gặc đầu, mắt khẩn thiết xoi lủng con tim người đối diện. Vũ đưa tay đỡ nhẹ thanh sáo, miệng lúng túng :

- Khổ nổi đệ có bao giờ chơi sáo, chỉ sợ phụ lòng bậc trưởng thượng.